Poniżej przedstawiono wybrane reguły dotyczące zatrudniania pracowników w formie telepracy. Praca ta wykonywana jest w ramach stosunku pracy, czyli w oparciu o umowę o pracę, a nie umowę cywilnoprawną. Z uwagi jednak na wykonywanie pracy poza zakładem pracy dostrzegalne są od strony faktycznej spore podobieństwa do umowy o dzieło lub zlecenia, nawet do pracowania jako freelancer. Istotą jednak telepracy (niezależnie od jej wykonywania „z domu przez Internet”) jest przysługiwanie pracownikowi typowych uprawnień pracowniczych. Chęć wykonywania pracy „z domu przez Internet” nie musi oznaczać rezygnacji z tradycyjnego zatrudnienia w oparciu o umowę o pracę, o ile pracownik i pracodawca zdecydują się na świadczenie pracy w zaprezentowanej formie.
Opracowanie przygotowano według stanu prawnego na dzień 15 lipca 2015 r. Nie jest na bieżąco aktualizowane.
Co to jest telepraca?
I. Cechy telepracy. Świadczenie pracy w formie telepracy charakteryzuje się:
- wykonywaniem jej regularnie poza zakładem pracy z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej;
- przekazywaniem pracodawcy przez telepracownika wyników pracy w szczególności za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej.
Podstawa prawna: art. 67[5] § 1-2 Kodeksu pracy (1974 r.)
II. Określenie warunków telepracy. Sposób określenia warunków stosowania telepracy przez pracodawcy uzależniony jest od działania u niego związków zawodowych
- Jeśli związki są – warunki określa się w porozumieniu zawieranym między pracodawcą i zakładową organizacją związkową.
- Jeżeli zaś u pracodawcy nie ma związków zawodowych – warunki te określa się w regulaminie, po konsultacji z przedstawicielami pracowników.
Podstawa prawna: art. 67[6] § 1-4 Kodeksu pracy (1974 r.)
Jak zawiązać i rozwiązać umowę o pracę w formie telepracy?
I. Zawiązanie telepracy. Uzgodnienie między stronami umowy o pracę, że praca będzie wykonywana w warunkach telepracy, może nastąpić:
- przy zawieraniu umowy o pracę albo
- w trakcie zatrudnienia.
Podstawa prawna: art. 67[7] § 1-4 Kodeksu pracy (1974 r.)
II. Zaprzestanie telepracy. W terminie 3 miesięcy od dnia podjęcia pracy w formie telepracy (w trakcie trwającego od dawna zwykłego zatrudnienie), każda ze stron może wystąpić z wiążącym wnioskiem o zaprzestanie wykonywania pracy w formie telepracy i przywrócenie poprzednich warunków wykonywania pracy. Jeżeli wniosek telepracownika zostanie złożony po upływie tego terminu, pracodawca powinien – w miarę możliwości – uwzględnić ten wniosek. Po upływie tego terminu przywrócenie przez pracodawcę poprzednich warunków wykonywania pracy może nastąpić w trybie art. 42 § 1-3 Kodeksu pracy (czyli jako wypowiedzenie warunków pracy lub płacy).
Podstawa prawna: art. 67[8] § 1-3 Kodeksu pracy (1974 r.)
III. Wola pracownika. Nie mogą stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez pracodawcę umowy o pracę:
- brak zgody pracownika na zmianę warunków wykonywania pracy,
- lub zaprzestanie wykonywania pracy w formie telepracy na zasadach określonych powyżej.
Podstawa prawna: art. 67[9] Kodeksu pracy (1974 r.)
Jakie specjalne prawa i obowiązku ma telepracodawca?
I. Warunki wykorzystywania sprzętu. Pracodawca jest obowiązany:
- dostarczyć telepracownikowi sprzęt niezbędny do wykonywania pracy w formie telepracy,
- ubezpieczyć sprzęt,
- pokryć koszty związane z instalacją, serwisem, eksploatacją i konserwacją sprzętu,
- zapewnić telepracownikowi pomoc techniczną i niezbędne szkolenia w zakresie obsługi sprzętu.
– chyba że pracodawca i telepracownik postanowią inaczej, w odrębnej umowie, o której mowa poniżej.
Pracodawca i telepracownik mogą (ale „nie muszą”), w odrębnej umowie, określić w szczególności:
- zakres ubezpieczenia i zasady wykorzystywania przez telepracownika sprzętu stanowiącego własność telepracownika (telepracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny za wykorzystywanie swojego sprzętu);
- zasady porozumiewania się pracodawcy z telepracownikiem, w tym sposób potwierdzania obecności telepracownika;
- sposób i formę kontroli wykonywania pracy.
Podstawa prawna: art. 67[11] § 1-3 Kodeksu pracy (1974 r.)
II. Ochrona danych. Pracodawca musi określić:
- zasady ochrony danych przekazywanych telepracownikowi,
- oraz przeprowadza, w miarę potrzeb, instruktaż i szkolenie w tym zakresie.
Z kolei telepracownik powinien potwierdzić na piśmie zapoznanie się z zasadami ochrony danych oraz jest obowiązany do ich przestrzegania.
Podstawa prawna: art. 67[12] § 1-3 Kodeksu pracy (1974 r.)
III. Modyfikacja zwykłych obowiązków. Jeżeli praca jest wykonywana w domu telepracownika, pracodawca realizuje wobec niego,obowiązki określone w dziale dziesiątym Kodeksu pracy, z wyłączeniem:
- obowiązku dbałości o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy, określonego w art. 212 pkt 4 Kodeksu pracy;
- obowiązków określonych w rozdziale III tego działu;
- obowiązku zapewnienia odpowiednich urządzeń higieniczno-sanitarnych, określonego w art. 233 Kodeksu pracy.
Podstawa prawna: art. 67[13] § 1-3 Kodeksu pracy (1974 r.)
IV. Dodatkowe poinformowanie o warunkach pracy i płacy. Jeżeli podjęcie pracy w formie telepracy następuje przy zawarciu umowy o pracę, informacja, o której mowa w art. 29 § 3 Kodeksu pracy, obejmuje dodatkowo co najmniej:
- określenie jednostki organizacyjnej pracodawcy, w której strukturze znajduje się stanowisko pracy telepracownika;
- wskazanie osoby lub organu, o których mowa w art. 3[1] Kodeksu pracy, odpowiedzialnych za współpracę z telepracownikiem oraz upoważnionych do przeprowadzania kontroli w miejscu wykonywania pracy.
Jeżeli podjęcie pracy w formie telepracy następuje w trakcie trwającego od dawna zwykłego zatrudnienie, informacja pracodawca przekazuje na piśmie telepracownikowi informacje określone powyżej, najpóźniej w dniu rozpoczęcia przez niego wykonywania pracy w formie telepracy.
Podstawa prawna: art. 67[10] § 1-2 Kodeksu pracy (1974 r.)
V. Kontrola. Pracodawca ma prawo kontrolować wykonywanie pracy przez telepracownika w miejscu wykonywania pracy. Jeżeli praca jest wykonywana w domu telepracownika, pracodawca ma prawo przeprowadzać kontrolę:
- wykonywania pracy,
- w celu inwentaryzacji, konserwacji, serwisu lub naprawy powierzonego sprzętu, a także jego instalacji,
- w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
– za uprzednią zgodą telepracownika wyrażoną na piśmie, albo za pomocą środków komunikacji elektronicznej, albo podobnych środków indywidualnego porozumiewania się na odległość.
Podstawa prawna: art. 67[14] § 1-4 Kodeksu pracy (1974 r.)
Jakie specjalne prawa ma telepracownik w kontekście zakazu dyskryminacji takiej formy świadczenia pracy?
I. Równe traktowanie. Telepracownik nie może być traktowany mniej korzystnie w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych niż inni pracownicy zatrudnieni przy takiej samej lub podobnej pracy, uwzględniając odrębności związane z warunkami wykonywania pracy w formie telepracy.
Podstawa prawna: art. 67[15] § 1-2 Kodeksu pracy (1974 r.)
II. Dostęp do infrastruktury i kontakty z innymi pracownikami. Pracodawca umożliwia telepracownikowi, na zasadach przyjętych dla ogółu pracowników, przebywanie na terenie zakładu pracy, kontaktowanie się z innymi pracownikami oraz korzystanie z pomieszczeń i urządzeń pracodawcy, z zakładowych obiektów socjalnych i prowadzonej działalności socjalnej.
Podstawa prawna: art. 67[16] Kodeksu pracy (1974 r.)